CA DAO VIỆT NAM01 Tìm hiểu chung
02 Tìm hiểu chi tiết
03 Luyện tập
04 Củng cố, mở rộng
C Ấ U T R Ú C B À I H Ọ CThi hát/đọc ca dao
Tiêu chí chấm điểm: Các nhóm mỗi lần hát đúng nhạc/lời
hoặc đọc đúng bài ca dao sẽ được tính 10 điểm. Nếu
hát/đọc không chính xác về nhạc/lời sẽ không được tính
điểm. Nhóm nào có tổng điểm cao hơn sẽ chiến thắng.
Nội dung thi: Mỗi nhóm lần lượt thay phiên nhau hát hoặc
đọc một bài ca dao về chủ đề bất kì.Ca dao
Ca dao là một hình thức thơ ca dân gian truyền thống lâu đời
của dân tộc Việt Nam.
Ca dao sử dụng nhiều thể thơ, trong đó nhiều bài viết theo
thể lục bát. Mỗi bài ca dao ít nhất có hai dòng.
Ca dao thể hiện các phương diện tình cảm, trong đó có tình
cảm gia đình.
Khăn thương nhớ ai,
Khăn rơi xuống đất.
Khăn thương nhớ ai,
Khăn vắt lên vai.
Khăn thương nhớ ai,
Khăn chùi nước mắt.
Đèn thương nhớ ai,
Mà đèn không tắt.
Mắt thương nhớ ai,
Mắt ngủ không yên.
Đêm qua em những lo phiền,
Lo vì một nỗi không yên một bề…
Ước gì sông rộng một gang
Bắc cầu dải yếm cho chàng sang chơi
Một số chủ đề thường gặp
trong ca dao Việt Nam
Ca dao về tình yêu quê hương, đất
nước, con người
Ca dao về tình yêu đôi lứa
Ca dao than thân
Ca dao châm biếm
Ca dao về tình cảm gia đìnhCông cha như núi ngất trời
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông
Núi cao biển rộng mênh mông
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!
Đông
mông
ghi lòng con ơi!
Công cha/ như núi ngất trời
/ như nước/ở ngoài/ biển Đông
Núi cao/ biển rộng mênh mông
Cù lao chin chữ/Con người có cố, có ông
Như cây có cội, như sông có nguồn
ông
sông
Con người/có cố,/có ông
Như cây có cội,/như sông có nguồnAnh em nào phải người xa
Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân.
Yêu nhau như thể tay chân,
Anh em hòa thuận, hai thân vui vầy.
xa
nhà
hai thân vui vầy
Anh em/ nào phải/ người xa/
Cùng chung bác mẹ/ một nhà cùng thân
Yêu nhau/ tay chân
Anh em hòa thuận,/ thân
như thể/ chân chân
thânCông cha như núi ngất trời
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông
Núi cao biển rộng mênh mông
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!
Con người có cố, có ông
Như cây có cội, như sông có nguồn
Anh em nào phải người xa
Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân.
Yêu nhau như thể tay chân,
Anh em hòa thuận, hai thân vui vầy.
Đều viết bằng thể
thơ lục bát
Đều nói về
tình cảm
gia đình
Cả 3 bài ca
daoPHIẾU HỌC TẬP 1
Đọc bài ca dao 1 và trả lời các câu hỏi sau:
1. Bài ca dao là lời của ai nói với ai? Nói về điều gì? ………………………………………………………………………………………
…………………………………
2. Em hiểu thế nào là công cha, nghĩa mẹ? ……………………………………………………………
3. Em hiểu gì về hình ảnh núi ngất trời và nước ở ngoài biển
Đông?
………………………………………………………………………………………
…………………………………
4. Như vậy, để diễn tả công lao trời biển của cha mẹ tác giả dân
gian đã sử dụng nghệ thuật gì? Nêu tác dụng của biện pháp nghệ
thuật đó.
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………
5. Em hiểu cù lao chín chữ như thế nào? ……………………………………………………………
6. Câu cuối muốn nhắn nhủ với chúng ta điều gì? ………………………………………………………………………………………
…………………………………PHIẾU HỌC TẬP 1
Đọc bài ca dao 1 và trả lời các câu hỏi sau:
1. Bài ca dao là lời của ai nói với ai? Nói về điều gì?
2. Em hiểu thế nào là công cha, nghĩa mẹ?
3. Em hiểu gì về hình ảnh núi ngất trời và nước ở ngoài
biển Đông?
4. Như vậy, để diễn tả công lao của cha mẹ tác giả dân gian
đã sử dụng nghệ thuật gì? Nêu tác dụng của biện pháp nghệ
thuật đó.
5. Em hiểu cù lao chín chữ như thế nào?
6. Câu cuối muốn nhắn nhủ với chúng ta điều gì?
Bài ca dao là lời mẹ nói với con qua điệu hát ru.
Mẹ nói với con về: công lao của cha mẹ và bổn phận của con trước
công lao ấy.
Công cha, nghĩa mẹ là công sinh thành và giáo dưỡng của cha mẹ.
Ghi tạc công ơn trời biển của cha mẹ mà đền đáp, làm tròn bổn phận
của mình
Chín chữ cù lao nói về công lao cha mẹ nuôi con vất vả nhiều bề
Hình ảnh so sánh cụ thể, phù hợp: lấy cái to lớn mênh mông, vô tận để
so sánh với công lao cha mẹ
=> Khẳng định công lao cha mẹ vô cùng to lớn.
Là những hình ảnh thiên nhiên vũ trụ rộng lớn, vĩnh hằngPHIẾU HỌC TẬP 2
Đọc bài ca dao 2 và trả lời các câu hỏi sau:
1. Bài ca dao là lời của ai nói với ai? Nói về điều gì? ………………………………………………………………………………………
…………………………………
2. Từ có xuất hiện mấy lần trong văn bản? Điệp ngữ có
mang hiệu quả nghệ thuật như thế nào?
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………
3. Em hiểu gì về hình ảnh cây có cội, sông có nguồn? ………………………………………………………………………………………
…………………………………
4. Chỉ ra và nêu tác dụng của hình ảnh so sánh xuất hiện
trong bài ca dao.
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………
5. Bài ca dao muốn nhắn nhủ với chúng ta điều gì? ………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………PHIẾU HỌC TẬP 2
Đọc bài ca dao 2 và trả lời các câu hỏi sau:
1. Bài ca dao là lời của ai nói với ai? Nói về điều
gì?
2. Từ có xuất hiện mấy lần trong văn bản? Việc
lặp lại từ có mang lại hiệu quả nghệ thuật như
thế nào?
3. Chỉ ra và nêu tác dụng của hình ảnh so sánh
xuất hiện trong bài ca dao.
4. Bài ca dao muốn nhắn nhủ với chúng ta điều
gì?
Đây có thể là lời của ông bà, cha mẹ nói với con cháu, cũng có thể là lời tâm sự
của mọi người với nhau. Bài ca dao nói về tình cảm đối với tổ tiên, nguồn cội.
Chữ "có" được điệp lại bốn lần tạo nhịp điệu cho bài thơ và
khẳng định một chân lí, một sự thật hiển nhiên rằng mọi người,
mọi vật đều có nguồn gốc.
Con cháu phải biết ghi nhớ công ơn của tổ tiên, ông bà; phải
thủy chung, không được vong ơn bội nghĩa
Cây thì có cội có gốc, sông thì có nguồn. Nhờ có gốc bền rễ sâu
mà cành lá mới xanh tươi, đơm hoa kết trái. Nhờ có nguồn
mà sông mới có nước không bao giờ cạn. Con người cũng vậy,
phải "có cố, có ông", có tổ tiên, ông bà mới có cha mẹ, con
cháu. => Hình ảnh so sánh giúp cho ý thơ trở nên giản dị, dễ hiểu.PHIẾU HỌC TẬP 3
Đọc bài ca dao 3 và trả lời các câu hỏi sau:
1. Bài ca dao là lời của ai nói với ai? Nói về điều gì? ………………………………………………………………………………………
…………………………………
2. Từ có xuất hiện mấy lần trong văn bản? Điệp ngữ có
mang hiệu quả nghệ thuật như thế nào?
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………
3. Tình cảm anh em trong một gia đình được diễn tả qua
những chi tiết, hình ảnh nào?
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………
4. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp nghệ thuật được sử
dụng trong bài ca dao.
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………
5. Bài ca dao muốn nhắn nhủ với chúng ta điều gì? ………………………………………………………………………………………
…………………………………PHIẾU HỌC TẬP 3
Đọc bài ca dao 3 và trả lời các câu hỏi sau:
1. Bài ca dao là lời của ai nói với ai? Nói về điều
gì?
2. Có người cho rằng “người xa” là người ở xa, ý
kiến của em như thế nào?
3. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp nghệ
thuật được sử dụng trong bài ca dao.
4. Bài ca dao muốn nhắn nhủ với chúng ta điều
gì?
Đây có thể là lời của ông bà, cha mẹ nói với con cháu, cũng có thể là lời
tâm sự của anh em với nhau. Bài ca dao nói về tình cảm anh em trong gia
đình.
Người xa ở đây được hiểu là người ngoài.
Anh em một nhà cùng do cha mẹ sinh ra vậy nên phải sống hoà thuận,
yêu thương gắn bó, đoàn kết tương thân, tương ái với nhau để cha
mẹ được an tâm và vui lòng.
- Điệp từ " Cùng" nhấn mạnh sự gắn bó về nguồn gốc máu mủ, ruột
thịt.
- So sánh " Tình cảm anh em - tay chân " biểu thị sự gần gũi ko thể tách
rời.PHIẾU VÒNG MẢNH GHÉP
Sau khi tìm hiểu về 3 bài ca dao, em hãy suy nghĩ và trả lời các câu hỏi sau:
1. Vẻ đẹp tâm hồn người Việt được thể hiện như thế nào
trong ba bài ca dao trên?
………………………………………………………………………………………
…………………………………
2. Từ những lời nhắn nhủ trong các bài ca dao, em dự định
làm gì để thể hiện tình cảm với người thân trong gia đình?
Hãy kể ra 1-3 việc làm của em.
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………
3. Tìm và ghi lại các bài ca dao khác cũng viết về chủ đề tình
cảm gia đình.
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………PHIẾU VÒNG MẢNH GHÉP
Sau khi tìm hiểu về 3 bài ca dao, em hãy suy nghĩ và trả lời các câu hỏi sau:
1. Vẻ đẹp tâm hồn người Việt được thể hiện như thế nào
trong ba bài ca dao trên?
2. Từ những lời nhắn nhủ trong các bài ca dao, em dự định
làm gì để thể hiện tình cảm với người thân trong gia đình?
Hãy kể ra 1-3 việc làm của em.
3. Tìm và ghi lại các bài ca dao khác cũng viết về chủ đề tình
cảm gia đình.
Vẻ đẹp tâm hồn người Việt:
- Trân trọng, đề cao nguồn cội, tình cảm;
- Sống ân nghĩa, thủy chung.
Tình cảm gia đình là tình cảm thiêng liêng nhất đối với mỗi
con người. Chúng ta cần biết trân trọng, vun đắp tình cảm
ấy ngày càng sâu sắc, bền chặt.
- Công cha như núi Thái Sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.
Một lòng thờ mẹ kính cha,
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.
- Khôn ngoan đá đáp người ngoài
Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau.
- ….TỔNG KẾT
NGHỆ
THUẬT
NỘI DUNG
- Thể thơ lục bát
- Âm điệu tha thiết
Tình cảm đối với ông bà, cha mẹ,
anh em và tình cảm của ông bà, cha
mẹ đối với con cháu luôn là những
tình cảm sâu nặng thiêng liêng nhất
trong đời sống mỗi con người.
- Phép so sánh, điệp ngữLUYỆN TẬP
Em hãy viết đoạn văn khoảng 7 câu nêu cảm nhận của
em về bài ca dao mà em yêu thích nhất.CỦNG CỐ, MỞ RỘNGTrân trọng cảm ơn!